Βρισκόμαστε στη δεκαετία 1870-1880, μια περίοδος έντονων γεωπολιτικών ανακατατάξεων στα Βαλκάνια. Σημαντικότατο ρόλο παίζει στις εξελίξεις η παρακμή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, η οποία λειτουργεί ως αφορμή για να ξεκινήσει ένα αδυσώπητο παιχνίδι ανταγωνισμού μεταξύ Ανατολής και Δύσης.
Είναι η περίοδος που οι υπόδουλοι λαοί της χερσονήσου του Αίμου σταδιακά εξεγείρονται κατά του Τούρκου Δυνάστη.
Οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής δηλαδή η Αγγλία, η Γαλλία, η Αυστρία και η Ρωσία διαγκωνίζονται σε έναν απίστευτο πόλεμο συμφερόντων για την επόμενη ημέρα της πτώσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το περιβόητο Ανατολικό ζήτημα ή κρίση της Ανατολής βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.
Οι εξεγέρσεις των Βαλκανικών λαών εκ των οποίων οι περισσότερες έληξαν άδοξα, είχαν ξεκινήσει αρκετά χρόνια νωρίτερα από την περίοδο στην οποία αναφερόμαστε. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ελληνική επανάσταση είναι η μοναδική που πέτυχε χάρη στη βοήθεια των τότε Μεγάλων Δυνάμεων και στην αυτοθυσία χιλιάδων Ελλήνων πατριωτών.
Βασικές αιτίες των πολλών επαναστατικών κινημάτων στη Βαλκανική αποτέλεσαν η παρακμή την Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που ευνόησε την οικονομική και πνευματική ανάπτυξη των υπόδουλων λαών καθώς και ο έντονος εθνικισμός που αναπτύχθηκε εκείνη την περίοδο.
Το αίτημα για ελευθερία και αυτοδιάθεση υπήρξε διαρκές και μόνιμο από τους καταπιεσμένους λαούς των Βαλκανίων, οι οποίοι αναζητούσαν την ευκαιρία να ξεσηκωθούν.
Στις 12 Μαρτίου του 1870 χρονολογείται ουσιαστικά η Γένεσις του Μακεδονικού ζητήματος, ένα ζήτημα το οποίο απασχολεί έντονα έως και σήμερα τους βαλκανικούς λαούς. Συγκεκριμένα την χρονιά εκείνη ιδρύεται ύστερα από έντονες πιέσεις της ρωσικής διπλωματίας η Βουλγαρική Εξαρχία. Μετά την επικράτηση της στον Κριμαικό πόλεμο η Ρωσία επέδειξε μια εντονότατη προσπάθεια πίεσης της οθωμανικής αυτοκρατορίας σε ενέργειες που θα έδιναν περισσότερες ελευθερίες στην περιοχή της Ρωμυλίας όπως ονομαζόταν τότε τα Βαλκάνια και κυρίως στους Βουλγάρους. Οι Βούλγαροι ήταν ο λαός που θα ξεκλείδωνε για τους Ρώσους το σχέδιο του Πανσλαβισμού και το όνειρο της Ρωσίας για έξοδο στις μεσογειακές θάλασσες μέσων των στενών της Προποντίδας.
Κάτω από αυτές τις πιέσεις ο Σουλτάνος Αμπντούλ Αζίζ σύστησε με το φιρμάνι που φαίνεται στη φωτογραφία την Βουλγαρική Ορθόδοξη εκκλησία με έδρα την Κωνσταντινούπολη, κατά παράβαση των χριστιανικών διατάξεων και χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του Οικουμενικού Πατριαρχείου προκαλώντας έντονη δυσαρέσκεια στην Ελληνική κυβέρνηση και στους Έλληνες χριστιανούς που κατοικούσαν στην Μακεδονία
Με βασικό πυλώνα το σχέδιο του Πανσλαβισμού η Ρωσία κηρύσσει τον Απρίλιο του 1877 τον πόλεμο κατά της Τουρκίας. Οι επίσημες εχθροπραξίες ξεκινούν με τον διάπλου του Δούναβη από τα Ρωσικά στρατεύματα και τους συμμάχους τους. Στο πλευρό της Ρωσίας βρίσκεται η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Σερβία και το Μαυροβουνίο. Οι βαλκανικοί λαοί αντιμετωπίζουν τη Ρωσία ως απελευθερωτή και δίνουν σκληρές μάχες δίπλα στα Ρωσικά στρατεύματα.
Η πορεία του πολέμου χαρακτηρίζεται από νίκες των Ρωσικών και των φιλορωσικών δυνάμεων με τεράστιο όμως κόστος σε ανθρώπινες ζωές. Στις 13 Ιανουαρίου 1878 οι Ρώσοι καταλαμβάνουν την Ανδριανούπολη. Ο πόλεμος κατα των Τούρκων έχει κερδηθεί.
Την ώρα που στα Βαλκάνια μαίνεται ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος στην Ελλάδα επικρατεί αναβρασμός.
Η κυβέρνηση Ζαίμη που ελέγχεται από τους Άγγλους αποθαρρύνει την συμμετοχή των Ελλήνων στο πόλεμο παρόλο που ο λαός διαδηλώνει καθημερινά υπέρ της συμμετοχής.
Αξίζει να αναφερθεί ότι αυτή την περίοδο τα σύνορα της Ελλάδας ήταν στη Λαμία ενώ τα Δωδεκάνησα και η Κρήτη βρίσκονταν κάτω από τον Τουρκικό ζυγό .
Οι Άγγλοι που διατηρούσαν φιλικές σχέσεις με τους Τούρκους αφού επιθυμούσαν με κάθε τρόπο την αποτροπή της Ρωσικής επιρροής στα Βαλκάνια παίζουν καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις.
Η Ελλάδα, υπερχρεωμένη, εξαντλημένη οικονομικά και στρατιωτικά από τις διαρκείς επαναστατικές δραστηριότητες απεδείχθη ανέτοιμη για έναν ακόμη πόλεμο.
Οι Έλληνες κυβερνώντες χαρακτηρίζονταν από αμηχανία, φόβο και διστακτικότητα.
Ο φόβος των Ελληνικών κυβερνήσεων να εναντιωθούν ανοικτά στην βούληση των Άγγλων και των Γάλλων τις οδηγεί σε παρασκηνιακές δράσεις.
Προχωρούν έτσι στον σχηματισμό πατριωτικών σωματείων που θα προετοιμάσουν επαναστατικά κινήματα στις κατεχόμενες περιοχές της Ηπείρου, της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας.
Η ανταπόκριση στο κάλεσμα των κυβερνήσεων είναι άμεση. Ο πατριωτικός ζήλος των Ελλήνων είναι άσβεστος και η επιθυμία για εκπλήρωση της μεγάλης ιδέας ακόρεστη όπως φανερώνουν οι διαρκείς επαναστατικές εστίες σε Θεσσαλία και Μακεδονία το 1877.
Την περίοδο αυτή ιδρύονται δύο ιδιωτικά σωματεία η "Αδελφότης" και η "Εθνική άμυνα" που στόχο έχουν να οργανωνόσουν και να προετοιμάσουν επαναστατικά κινήματα στην κατεχόμενη Ελλάδα.
Εξέχων στέλεχος και δραστήριο μέλος της "Εθνικής άμυνας" είναι και ο διακεκριμένος νομικός Στέφανος Δραγούμης πρόσωπο με σημαντικότατο ρόλο στην Επανάσταση του Ολύμπου.
Τον Μάιο του 1877 η "Αδελφότητα" και η "Εθνική άμυνα" συνενώνονται και σχηματίζουν την Κεντρική Επιτροπή Εθνικής Άμυνας και Αδελφότητας" με πρόεδρο τον Παύλο Καλλιγά και σκοπό την προετοιμασία των επαναστατικών κινημάτων στην υπόδουλη Ελλάδα.
Τα επαναστατικά κινήματα στην Μακεδονία αναλαμβάνει να φέρει εις πέρας Η Μακεδονική εταιρεία που ιδρύθηκε στις αρχές του 1878. Πρόεδρός της ορίστηκε ο καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωάννης Πανταζίδης και μέλη ο στρατιωτικός γιατρός Γεώργιος Παπαζήσης, ο καθηγητής Νικόλαος Χαλκιόπουλος και οι δικηγόροι Λεωνίδας Πασχάλης και Στέφανος Δραγούμης.
Η ψυχή της επιτροπής και το πιο δραστήριο μέλος της, ο Στέφανος Δραγούμης σε συνεργασία με τα υπόλοιπα μέλη αποφασίζουν ορθώς η επανάσταση στη Μακεδονία να ξεκινήσει από τον Όλυμπο.
Ενεργό συμμετοχή στο σχέδιο για την Επανάσταση του Ολύμπου έχουν ο γενικός πρόξενος της Ελλάδας στην Θεσσαλονίκη Κωνσταντίνος Βατικιώτης και ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Ιωακείμ, μετέπειτα πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως.
Ο Βατικιώτης και οι άλλοι Πρόξενοι, με την βοήθεια των Μητροπολιτών, ξεκινούν την συγκέντρωση όπλων και πολεμοφοδίων, την συγκέντρωση χρημάτων και την σύσταση επιτροπών για την προετοιμασία επαναστατικών σωμάτων. Βάσει κυρίως των πληροφοριών των Προξένων καταρτίστηκε στην Αθήνα το σχέδιο της εξέγερσης της Μακεδονίας παρόλο που το σχέδιο αυτό δεν μπόρεσε ποτέ να εφαρμοστεί πλήρως.
Το σχέδιο προέβλεπε αποστολή από την θάλασσα στην περιοχή του Ολύμπου – Κατερίνης μεγάλου στρατιωτικού σώματος, το οποίο, αφού θα κήρυττε την επανάσταση στην περιοχή, θα συνέχιζε προς Βέροια, Νάουσα και Έδεσσα. Παραμονές, λοιπόν, της Επανάστασης του Ολύμπου μέσα από τις προξενικές εκθέσεις και τις ιδιωτικές επιστολές φαίνεται η αγωνία των Ελλήνων της Μακεδονίας για τον Βουλγαρικό κίνδυνο που ανατέλλει.
Η νίκη της Ρωσίας στο Ρωσοτουρκικό πόλεμο και η αναβάθμιση των Βουλγάρων στις μεταπολεμικές εξελίξεις σημαίνει συναγερμό στην ελληνική ιεραρχία της Μακεδονίας που ήδη αντιμαχόταν την λυσσαλέα προσπάθεια της βουλγάρικης εξαρχείας να προσηλυτίσει Έλληνες.
Στην Πιερία κατέχει εξέχοντα ρόλο στις αντιδράσεις η επισκοπή Κίτρους και συγκεκριμένα ο επίσκοπος Νικόλαος Λούσης που διαβλέπει τον κίνδυνο του πανσλαβισμού και ξεσηκώνει το κόσμο για επανάσταση απέναντι στους οθωμανους και ένωση με την ελεύθερη Ελλάδα.
Έτσι σε συνεννόηση με την "Αδελφότητα" ξεκινάει από τον Μάρτιο του 1877 την προσπάθεια μύησης όλων και περισσοτέρων Ελλήνων στο επαναστατικό κίνημα.
Ένα χρόνο αργότερα θα παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στα γεγονότα της επανάστασης του Ολύμπου
Η ήττα των Τούρκων στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο και η επικείμενη υπογραφή της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου που αναγνωρίζει την μεγάλη Βουλγαρία ως αυτόνομο κράτος από τον Δούναβη μέχρι το Αιγαίο υποχρεώνει την Ελληνική κυβέρνηση να αναλάβει δράση.
Έτσι στις 16 Φεβρουαρίου 1878 ο λοχαγός Κοσμάς Δουμπιώτης από τη Χαλκιδική επιβιβάζεται στη πλάκα Λιτοχώρου μαζί με 500 άνδρες με τα πλοία "Ύδρα" και "Βυζάντιο". Μαζί του οι οπλαρχηγοί Γεώργιος Τζαχείλας, Κώστας Ψείρας, Ευθύμιος Βλαχάβας, Δημήτριος Μπίτος και Τόλιος Λάζος συνοδευομενοι απο μακεδόνες πολεμιστές της ελεύθερης Ελλάδας προερχόμενοι κυριώς απο την Αταλάντη Φθιώτιδας.
Τον Δουμπιώτη και τους άνδρες του υποδέχθηκαν οι Λιτοχωρίτες ψαράδες Βασίλειος Λαλούμης και Δημήτριος Κυπαρισσάς
Η παραπάνω φωτογραφία με την αφιέρωση στο οπισθόφυλλο στάλθηκε από τον Κοσμά Δουμπιώτη στον κ. Γρηγόριο Διαμαντίδη στα πλαίσια της μεταξύ τους φιλίας.
Ευχαριστούμε θερμότατα την κ. Κατερίνα Διαμαντίδου, εγγονή του κ. Γρηγόρη Διαμαντίδη, για την προσφορά του υλικού από το προσωπικό της αρχείο στο Γενικό Λύκειο Λιτοχώρου.
Η κήρυξη της επανάστασης στο Λιτόχωρο επιλέγεται για πολλούς λόγους:
Εύκολη θαλάσσια πρόσβαση για ανεφοδιασμό και υποστήριξη μέσω πλοίων.
Γειτνίαση με ορεινό όγκο (τον Όλυμπο) για κάλυψη και πιθανή διαφυγή
Γρήγορη και ασφαλής πρόσβαση στην ημιαυτόνομη Θεσσαλία όπου τα ελληνικά αντάρτικα σώματα είχαν κυριαρχήσει.
Δυνατότητα επικοινωνίας με τις υπόλοιπες ελληνοκρατούμενες περιοχές της Μακεδονίας για μετάδοση της επανάστασης.
Εκτός από τους παραπάνω λόγους το Λιτόχωρο επικρατεί ως επαναστατική έδρα και για μια ακόμη βασική αιτία. Διαθέτει το υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο στην Πιερία όπως αποδεικνύει περίτρανα ο πρωταγωνιστής του επαναστατικού αγώνα και μετέπειτα πρόεδρος της προσωρινής κυβέρνησης της Μακεδονίας Ευάγγελος Κοροβάγκος, ιατρός στο επάγγελμα και διακριθέντας μαθητής από τα παιδικά του χρόνια
Το Λιτόχωρο βρίσκεται σε προνομιακή θέση στα σχέδια της Μακεδονικής επιτροπής ώς επαναστατική έδρα για έναν ακόμη λόγο: την ύπαρξη της παλαιάς Μονής Αγίου Διονυσίου του εν Ολύμπω. Η μονή σε υψόμετρο 900μ. σε θέση φύσει οχυρή ανάμεσα σε δύο ρέματα απέχει 18 χιλιόμετρα από το Λιτόχωρο και προσφέρεται τόσο για αποθήκευση οπλισμού όσο και για καταφύγιο. Έτσι και έγινε, τα όπλα (600 σασεπώ και 2000 ενφίλδ εμπροσθογεμή) που έφερε ο Δουμπιώτης φορτώθηκαν σε ζώα από τους επαναστάτες και τους εθελοντές και μεταφέρθηκαν σε αποθήκες στο Μετόχι της μονής του Αγίου Διονυσίου.
Το εκστρατευτικό σώμα του Δουμπιώτη συνεπικουρόμενο απο ντόπιους επαναστάτες εκμεταλλευόμενο και την απουσία Τουρκικών ένοπλων σωμάτων κινείται γρήγορα για την απελευθέρωση του Λιτοχώρου όπου και την επιτυγχάνει. Η απελευθερωτική νίκη είναι γεγονός.
Την Κυριακή 19 Φεβρουαρίου 1878 κηρύσσεται η προσωρινή Επαναστατική Κυβέρνηση της Μακεδονίας με πρόεδρο τον Ευάγγελο Κοροβάγγο. Μέλη της κυβέρνησης είναι επίσης:, ο Αθανάσιος Αστερίου, ο Γιώργος Ζαχαριάδης, ο Γιάννης Νικολάου και ο Γιάννης Βεργίδης, από την Σκοτίνα οι Δημήτριος Σακελλαρίδης, και Νικόλαος Μήτσιος, από την Ιερά Μονή Πέτρας ο ιερομόναχος Νικηφόρος και ο ιερέας Αθανάσιος Γεωργίου.
Αργότερα, μέλος της Κυβέρνησης γίνεται και ο Νικόλαος Λούσης, ο επίσκοπος Κίτρους. Η απόφαση συνυπογράφθηκε επίσης από 40 αντιπροσώπους χωριών της Πιερίας, του Καταφυγίου Ολύμπου, του Βελβενδού Κοζάνης και του Λιβαδίου Ολύμπου.
Στις τάξεις των επαναστατών κυριαρχεί ενθουσιασμός, ευφορία και πίστη για θετικό αποτέλεσμα.
Την επομένη ημέρα (20 Φεβρουαρίου 1878) κηρύσσεται η Επανάσταση στον Κολινδρό, από τον επίσκοπο Κίτρους Νικόλαο Λούση. Με αρχηγό τον οπλαρχηγό Βαγγέλη Χοστέβα και 300 άνδρες, πραγματοποιείται με επιτυχία η επίθεση κατά της τουρκικής φρουράς και απελευθερώνεται ο Κολινδρος.
Ο ξεσηκωμός της Πιερίας είναι γεγονός.
Οι επαναστάτες διαθέτουν πάθος και αποφασιστικότητα, ο οπλισμός τους όμως είναι ελλιπής και απαρχαιωμένος. Τα όπλα (Chassepot -Γαλλικά και Enfield - Αγγλικά) που έφερε μαζί του το εκστρατευτικό σώμα του Δουμπιώτη δεν επαρκούν για όλους τους αγωνιστές και περίπου 2.000 πολεμιστές περιμένουν νέα όπλα και πολεμοφόδια από την ελεύθερη Ελλάδα. Μάταια όμως. Τα όπλα δυστυχώς δεν φτάνουν ποτέ
Οι Λιτοχωρίτες παρ'όλη την έλλειψη σε όπλα και πολεμοφόδια είναι αποφασισμένοι να υψώσουν το ανάστημα τους απέναντι στους κατακτητές. Κύριος στόχος τους είναι να απαλλαγούν από τον Τουρκικό ζυγό αλλά και να αποτρέψουν τον επερχόμενο Βουλγάρικο.
Έτσι αποστέλλουν προκήρυξη στον Έλληνα πρόξενο της Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνο Βατικιώτη και ζητούν από αυτόν να την κοινοποιήσει στους γενικούς προξένους των Ευρωπαϊκών δυνάμεων και φυσικά στην Ελληνική κυβέρνηση.
Τμήμα απο το κείμενο της προκήρυξης είχε ως εξης:
Προς τας Σ. Κυβερνήσεις των Ευρωπαϊκών δυνάμεων
Τα πολύχρονα δεινά, ων γνώσιν έλαβον κατά καιρούς δια των αντιπροσώπων αυτών αι σεβασταί κυβερνήσεις και τα οποία επετάθησαν επ’ εσχάτων, ηνάγκασαν τους κατοίκους της Μακεδονίας να δράξωνται των όπλων, όπως προστατεύσωσι την ζωήν, την τιμήν και την ιδιοκτησίαν αυτών……………..
Διά τούτο ηναγκάσθημεν να καταφύγωμεν εις τα όπλα, ίνα αποθάνωμεν τουλάχιστον ως άνθρωποι και Έλληνες, εάν δεν μας επιτραπή να ζήσωμεν ως άνθρωποι λογικοί και ελεύθεροι
Εν Λητοχώρω Ολύμπου
τη 19 Φεβρουαρίου 1878
Οι Τούρκοι δυστυχώς δεν είναι ακόμη διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν το καθεστώς ραγιαδισμού στο οποίο είχαν υποβάλει τους Έλληνες για πάνω από 400 χρόνια.
Αντίθετα, ενισχύουν τις δυνάμεις τους με τα τάγματα που πολεμούσαν τους Σέρβους στο Κόσοβο και αποδεσμεύτηκαν από την λήξη του σερβοτουρκικού πολέμου και την υπογραφή της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου στις 19 Φεβρουαρίου 1878.
Επικεφαλής των Τουρκικών στρατευμάτων είναι ο αδίστακτος και εμπειροπόλεμος στρατηγός Ασάφ πασάς.
Ο Δουμπιώτης αφού έκανε το τακτικό λάθος να μην επιτεθεί στην Κατερίνη όταν αυτή ήταν αφύλακτη και ανυπεράσπιστη έχει οχυρωθεί στην Πέτρα Ολύμπου αφήνοντας το δρόμο προς το Λιτόχωρο ελεύθερο στις Τουρκικές δυνάμεις.
Όταν μαθαίνει την απόφαση των Τούρκων να επιτεθούν στο χωριό μας, παρόλο που επιδιώκει να σαμποτάρει την επίθεση είναι πλέον πολύ αργά.
Η ελάχιστη φρουρά των 13 ανδρών του Δουμπιώτη και των 250 ντόπιων εθελοντών είναι αδύνατο να σταματήσει το τούρκικο ένοπλο σώμα των 1000 και πάνω ανδρών που συνοδεύεται από 2 πυροβόλα και αμέτρητα πολεμοφόδια. Στις 4 Μαρτίου 1878 οι Τούρκοι καταλαμβάνουν το Λιτόχωρο και η ελληνική φρουρά διασκορπίζεται καταφεύγοντας στον Όλυμπο.
Ακολουθεί σφαγή. Οι Τούρκοι πυρπολούν 9 εκκλησίες και 320 σπίτια και αρπάζουν ότι πολύτιμο βρουν απο τις ανυπεράσπιστες οικίες των Λιτοχωριτών για λάφυρα. Όσοι ηλικιωμένοι δεν πρόλαβαν να διαφύγουν στο βουνό φονεύθηκαν.
Μετά το Λιτόχωρο οι Τούρκοι προχωρούν προς το Κίτρος και την σημερινή Ολυμπιακή ακτή. Στις 9 Μαρτίου οι τουρκικές δυνάμεις βαδίζουν ανενόχλητες προς τον Κολινδρό και την Μονή Αγίων Πάντων.
Γυναίκες και παιδιά, το πλήθος των οποίων υπολογίζεται σε περίπου 3.000 άτομα, φεύγουν από τον Κολινδρό και κατευθύνονται στη Μονή Αγίων Πάντων, χωρίς τρόφιμα και μέσα σε ένα βαρύ χειμώνα, θυμίζοντας το δράμα των πολιορκημένων του Μεσολογγίου. Προκειμένου να μην τις αιχμαλωτίσουν οι εχθροί, ακολούθησαν το παράδειγμα των γυναικών στο Ζάλογγο και στην Αραπίτσα, θυσιάζοντας τις ζωές τους.
Παράλληλα, η βοήθεια που περιμένουν οι επανάστατες από το Νότο δεν θα έρθει ποτέ και τα 2.800 όπλα που είχαν σταλεί με το πλοίο «Βυζάντιο» στην Πλάκα Λιτοχώρου από τη Μακεδονική επιτροπή καταλαμβάνονται από τους Τούρκους.
Όσον αφορά τα γυναικόπαιδα του Λιτοχώρου, καταφεύγουν αρχικά στη Μονή Αγίου Διονυσίου και εν συνεχεία μεταφέρονται στη Θεσσαλονίκη όπου τίθενται υπό την προστασία των εκεί προξένων.
Η Πιερία δυστυχώς βρίσκεται ξανά υπό Τουρκική κατοχή
Το εκστρατευτικό σώμα του Δουμπιώτη υποχωρεί βιαστικά στον Όλυμπο και μέσω αυτού στην ημιαυτόνομη Θεσσαλία.
Ο επίλογος της Επανάστασης γράφεται στη Λαμία, με την υπογραφή της ανακωχής στο Σμόκοβο, στις 19 Απριλίου 1878.
Εκεί οι επαναστάτες διαπραγματεύονται τους όρους της ειρήνης με τους Άγγλους, οι οποίοι ενεργούν υπέρ των συμφερόντων των Οθωμανών.
Η ελληνική κυβέρνηση εκπροσωπείται από τον λοχαγό Κωνσταντίνο Ισχόμαχο ήρωα της θεσσαλικής επανάστασης.
Ο Φλεβάρης του 1878 αποτελεί μήνα ορόσημο για την ιστορία του Λιτοχώρου, της Μακεδονίας και του Ελληνικού κράτους. Πιο συγκεκριμένα είναι το ιστορικό σημείο κατά το οποίο ένας ένας πολύ μικρός αριθμός ανθρώπων τολμάει να τα βάλει με έναν αδίστακτο και ισχυρότερο εχθρό τους Τούρκους και με έναν επερχόμενο δυνάστη τους Βουλγάρους ζητώντας την ένωση με την ελεύθερη Ελλάδα.
Μοναδικό διακύβευμα της επανάστασης του Φλεβάρη το όνειρο της ελευθερίας. Ελευθερία ακόμη και αν το τίμημα είναι ο θάνατος
Πλήθος Ελλήνων πατριωτών εμπνεύστηκε από την επανάσταση του Ολύμπου και την αυτοθυσία των Λιτοχωριτών που έλαβε χώρα το Φεβρουάριο του 1878 στον Όλυμπο.
Ο αγώνας τους για πολιτική ελευθερία αποτέλεσε χρυσή παρακαταθήκη σε όλους τους μετέπειτα αγωνιστές του Μακεδονικού αγώνα.
Ανάμεσα τους και ο Παύλος Μελάς γαμπρός του Στέφανου Δραγούμη ο οποίος υπήρξε φλογερός πατριώτης και αγωνιστής για την απελευθέρωση της Μακεδονίας.
Ο Παύλος Μελάς πέρασε τρεις φορές από το Λιτόχωρο κατά την περίοδο του μακεδονικού αγώνα
Η Επανάσταση του Ολύμπου κατάφερε να ενισχύσει τη διπλωματική θέση της Ελλάδας στο συνέδριο του Βερολίνου στις 13 Ιουνίου 1878. Εκεί μέσω ψηφίσματος αναθεωρήθηκαν οι όροι της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου και η Βουλγαρία περιορίστηκε στα παλαιά της σύνορα ενώ μπήκαν οι βάσεις για την συμφωνία της Κωνσταντινούπολης του 1881 με την οποία ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα η Θεσσαλία και η Άρτα.
H ωφέλεια από την επανάσταση του Ολύμπου φάνηκε μακροπρόθεσμα κάτι που αποτελεί δίδαγμά για όλους εμάς τους απογόνους των αγωνιστών του Λιτοχώρου που θυσιάστηκαν για να έχουμε εμείς σήμερα τη δυνατότητα να ζούμε ελεύθεροι στη Μακεδονία μας, της οποίας η ελευθερία δεν υπήρξε αυτονόητη ούτε εύκολη.
Η απελευθέρωση προήλθε από τις θυσίες και το αίμα των Ελλήνων πατριωτών και αποτελεί ύψιστο χρέος για εμάς τους νεότερους να σταθούμε αντάξιοι όλων αυτών των ηρώων που συμμετείχαν στην επανάσταση του Ολύμπου. Για να το πετύχουμε αυτό πρέπει να συμμετέχουμε στις τιμητικές παρελάσεις και επετείους, να μελετάμε την ιστορία του τόπου μας και να την μεταδίδουμε όσο καλύτερα γίνεται στις επόμενες γενεές.
Πάνω από όλα να μη ξεχνάμε ποτέ πόσο ηρωικά και ιερά είναι τα χώματα στα οποία πατάμε.
Σελίδες απο το παλιό
Λιτόχωρο.
Αθανασίου Γ. Αδαμόπουλου
H Πιερία κατά την
Τουρκοκρατία.
Ιωάννη Φ. Καζταρίδη
Το Λιτόχωρο κατά την επανάσταση του 1878
και ο Ευάγγελος Κοροβάγκος
Νίκου Χρ. Κάκαλου
H επανάσταση της Μακεδονίας
κατά το 1878.
Ευάγγελου Κωφού
Χρονικά Λιτοχώρου
κατά την Τουρκοκρατία.
Σωτηρίου Δ. Μασταγκά
Τραγούδια μιας άλλης εποχής
στο Λιτόχωρο
Σπύρου Γ. Ντάβανου